20-րդ դարն անցել է, բայց ես կցանկանայի հավատալ, որ հողագետների հիշատակը, ովքեր իրենց հետքն են թողել 20-րդ դարի խորհրդային հողագիտության մեջ, կպահպանվի հողագիտության պատմության մեջ։ 20-րդ դարի երկրորդ կեսի հողագիտության նշանավոր դեմքերից էր Գրանտ Պետրովիչ Պետրոսյանը (1923-1987), ով 2003 թվականին կդառնար 80 տարեկան։ Գ.Պ. Պետրոսյանը ծնվել է 1923 թվականին աշխատողների ընտանիքում։ 1941 թվականին, չավարտելով դպրոցը, միացել է խորհրդային բանակին և ավարտելով ավիացիոն դպրոցը, դարձել կործանիչի օդաչու։ 1947 թվականին զորացրվելուց հետո ընդունվել է Հայկական գյուղատնտեսական ինստիտուտ, որն ավարտել է 1952 թվականին։ 1954 թվականին ընդունվել է ասպիրանտուրա, իսկ 1958 թվականին պաշտպանել թեկնածուական թեզ։

    1958 թվականից մինչև իր մահը 1983 թվականին Գ.Պ. Պետրոսյանը աշխատել է ՀԽՍՀ Գյուղատնտեսության նախարարության Հողագիտության և ագրոքիմիայի գիտահետազոտական ինստիտուտի տնօրեն։ 25 տարի շարունակ նրան հաջողվել է ստեղծել ինստիտուտի ոչ միայն ստեղծագործական աշխատանքով աշխատող գիտական թիմ, այլև հզոր ու բազմակողմանի գիտական և արդյունաբերական և, առավել ևս, ծախսարդյունավետ բազա՝ հիվանդանոցների, փորձարարական դաշտերի, պտղատու այգիների և այգիների ցանցի տեսքով։ խաղողի այգիներ. Նրա ղեկավարությամբ ինստիտուտը մշակել է հողագիտության և ագրոքիմիայի տարբեր հիմնախնդիրներ (Հայաստանում հողերի ծնունդ, աշխարհագրություն և դասակարգում, հողերի էրոզիա, հողերի կենսաքիմիա և մանրէաբանություն, գյուղատնտեսական արտադրություն և հողերի ագրոքիմիական բնութագրեր և այլն)։ Բայց, անշուշտ, ինստիտուտի գործունեության կենտրոնը, որը նրան համամիութենական և համաշխարհային համբավ բերեց, եղել է Արարատյան դաշտի սոդայի սոլոնեցների և սոլոնչակների առաջացման, վերականգնման և արդյունավետ օգտագործման համապարփակ աշխատանքը, որտեղ գտնվում էր Հայաստանի գյուղատնտեսության հիմնական ֆոնդը։ գտնվում է.

    Արարատյան դաշտում հողի բերրիության հիմնական սահմանափակող գործոնը սոդայի աղակալման և հիդրոմորֆ հողերի սոլոնեցացման գործընթացն է։ Հայաստանում աղակալված հողերի աղակալման և մելիորացիայի խնդիրը նվիրված էր ինստիտուտի աշխատակիցների և անձամբ Գրանտ Պետրովիչ Պետրոսյանի աշխատանքին։ Ինստիտուտի անձնակազմի հետ մշակել է սոդա-աղի հողերի քիմիական մելիորացիայի տեխնոլոգիա (այդ թվում՝ թթվայնացման մեթոդ)։ Ստեղծվել և ներդրվել է ՀԽՍՀ Արարատյան դաշտի սոդայի սոլոնեցես-աղի ճահիճների քիմիական մելիորացիայի վերաբերյալ ձեռնարկ։ ղեկավարությամբ Գ.Պ. Պետրոսյանը մշակել է ռեկուլտիվացված հողերի վրա մշակաբույսերի մշակման երկրագործական համակարգ և տեխնոլոգիա, մշակել ռեկուլտիվացված հողերի ռացիոնալ օգտագործման խնդիրը քաղցրահամ ջրի դեֆիցիտի պայմաններում, որոշել ոռոգման ռացիոնալ ռեժիմներ և ոռոգման տեխնիկա։ Առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձվել վերամշակված հողերում տարբեր մշակաբույսերի, այդ թվում՝ մրգերի, խաղողի, հացահատիկի, սեխի, խոտաբույսերի և այլ մշակաբույսերի աճեցման հնարավորության որոշմանը։ Հաշվի է առնվել և որոշվել տարբեր մշակաբույսերի աղի հանդուրժողականությունը: Գրանտ Պետրովիչը փորձեց ներդնել հետազոտության նոր մեթոդներ։ Հենց նա էր առաջինը Խորհրդային Միությունում, ով ներդրեց հողի պլանավորման մեթոդը՝ հիմնված լազերային սարքավորումների միջոցով ստացված տվյալների վրա. կիրառվել է հողերի ջրային ռեժիմի երկկողմանի ավտոմատ կարգավորման մեթոդը. ոռոգման համակարգերի կառավարման ավտոմատացված գործընթացների փորձարկում և ներդրում. ցողման եղանակը Հայաստանում.

Երկրում առաջին անգամ նա ստեղծել է զոնալ ագրոքիմիական լաբորատորիա՝ հագեցած առաջին կարգի սարքավորումներով և նախատեսված զանգվածային ագրոքիմիական անալիզների համար։

   Գ.Պ. Պետրոսյանն ուներ հողագիտության կազմակերպչի և քարոզչի տաղանդ, որը կարող էր ոչ միայն գիտական մշակումների մեջ տեսնել ռացիոնալ հատիկը, այլև դրանք ներմուծել արտադրության մեջ։ Գրանտ Պետրովիչի նախաձեռնությամբ հողագիտության և ագրոքիմիայի ինստիտուտում ստեղծվել է ռեկուլտիվացիոն կայան, որտեղ փորձարկվել են ինստիտուտի գիտական զարգացումները։ Գրանտ Պետրովիչի գործունեության շնորհիվ ինստիտուտի աշխատանքը և նրա ռեկուլտիվացիոն կայանը լայնորեն հայտնի էին ոչ միայն Խորհրդային Միության հողագետների շրջանում, այլև արտասահմանում։

    60-70-ական թվականներին աշխարհի ավելի քան 80 երկրների ներկայացուցիչներ ծանոթացան ինստիտուտի աշխատանքին սոդա-աղի հողերի մելիորացիայի ոլորտում, և սոդայի սոլոնչակների մելիորացիայի մեթոդը թթվայնացման միջոցով ճանաչվեց աշխարհում որպես պիոներ։ սովետական հողագիտության ձեռքբերումը։ Գրանտ Պետրովիչի նախաձեռնությամբ 1967 թվականին ինստիտուտի հիման վրա անցկացվել է միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված սոդա-աղի հողերի բարելավմանը։ Հրատարակվել է խորհրդային և արտասահմանյան հողագետների զեկույցների ժողովածու, որոնք զբաղվում են այս խնդրով։ Այս արժեքավոր աշխատանքը դեռևս օգտակար տեղեկատվության աղբյուր է հողագետների համար: Գ.Պ. Պետրոսյանը ձգտել է ապահովել, որ հողագետների ձեռքբերումները Հայաստանում հայտնի դարձնեն հողագետների համաշխարհային հանրությանը։ Հրատարակել է ավելի քան 150 գիտական աշխատություններ՝ նվիրված հողագիտության, հողերի մելիորացիայի և ագրոքիմիայի հիմնախնդիրներին։

   ինստիտուտի հիման վրա Գ.Պ. Պետրոսյանը ամեն տարի անցկացրել է աղակալած հողերի մելիորացիայի միջազգային դասընթացներ։ Ինստիտուտի աշխատանքները բարձր են գնահատվել Լոս Անջելեսում, Զագրեբում, Բելգրադում, Մոնրեալում, Դելիում, Լայպցիգում, Բրատիսլավայում կազմակերպված միջազգային ցուցահանդեսներում։ Միջազգային կոնգրեսների ժամանակ նա միշտ շրջապատված է եղել օտարերկրյա գործընկերներով, ընկերներով և ուսանողներով, ովքեր բարձր են գնահատել նրան որպես աղի հողերի մելիորացիայի ոլորտում ականավոր գիտնականի և պրակտիկանտի։

    Գրանտ Պետրովիչ Պետրոսյանը հայտնի էր ողջ Խորհրդային Միության հողագետներին։ Նա կրքոտ, ջերմեռանդ, բաց ու խիզախ գիտնական ու մարդ էր, անզիջում պայքարող ամեն շոուի ու բյուրոկրատիայի դեմ։ Շատերը հիշում են նրա կոշտ քննադատությունը

ելույթները ԳՊ ժողովներում հողագետների միջազգային կոնգրեսներից հետո, որտեղ նա բացարձակ անկողմնակալությամբ հարձակվեց խորհրդային գիտնականների նվաստացուցիչ պրակտիկայի վրա, որոնք աննշան գումարներով ճանապարհորդում էին արտերկիր, գիտական էքսկուրսիաներին մասնակցելու անկարողությամբ, բնակվող արտագաղթող գիտնականների հետ շփվելու խիստ արգելքներով: Միացյալ Նահանգները և Իսրայելը, որոնց, բնականաբար, գրավում էին ԽՍՀՄ-ի հին ընկերներն ու գործընկերները:

Երկար տարիներ Գ.Պ. Պետրոսյանը եղել է Հողագետների համամիութենական ընկերության փոխնախագահ և ԳՊ հայաստանյան մասնաճյուղի նախագահ, ԽՍՀՄ գյուղատնտեսության գիտատեխնիկական ընկերության և մի շարք գիտական խորհուրդների և սեկցիաների պլենումի անդամ։ ՀԽՍՀ և ՀՍՍՀ ԳԱ, ՎԱՍԽՆԻԼ և հողագիտության այլ կազմակերպություններ։ Ղեկավարել է ԽՍՀՄ ժողովուրդների բարեկամության ընկերության հայաստանյան մասնաճյուղը` Կուբա և ղեկավարել խորհրդային մասնագետների աշխատանքը Կուբայում։ Կուբայում ակտիվ աշխատանքի համար Գրանտ Պետրովիչն արժանացել է Կուբայի Գիտությունների ակադեմիայի Մեծ ոսկե մեդալի։ Գ.Պ. Պետրոսյանն ընտրվել է Չեխոսլովակիայի հողագետների գիտատեխնիկական ընկերության պատվավոր անդամ, աղակալած հողերի հողագետների միջազգային ընկերության ենթահանձնաժողովի նախագահի տեղակալ։ Նա մշտապես մասնակցել է գիտնականների միջազգային համագործակցությանը, խորհրդային գիտությունը ներկայացնելով ԱՄՆ-ում, Կանադայում, Գերմանիայում, Եգիպտոսում, Իսպանիայում, Լիբիայում, Հունգարիայում և այլ երկրներում, մասնակցել է ՊԳԿ-ի փորձագիտական հանձնաժողովների աշխատանքներին։

   Գ.Պ. Պետրոսյանը վառ, տաղանդավոր անձնավորություն է, Հայաստանի ջերմեռանդ հայրենասեր, միևնույն ժամանակ իսկական ինտերնացիոնալիստ գիտնական, որն արժանիորեն ներկայացնում է խորհրդային հողագիտությունը դրսում։

Նրա հիշատակը ապրում է բոլոր ռուս հողագետների հոգում, ովքեր ճանաչում էին նրան: Շատ եմ ուզում, որ նրան ճանաչեն ու ուսումնասիրեն 21-րդ դարի հողագետները։